25 Eylül 2021

PEYAMİ SAFA YALNIZIZ

Peyami Safa Yalnızız

“İkincilerimize hakim olduğumuz nispette insanız.”

Yalnızız, Peyami Safa tarafından 1950 yılında gazetede tefrika olarak yayımlanır. Daha sonra 1951 yılında roman olarak yayımlanan Yalnızız, yazarın öne çıkan romanlarındandır.

Romandaki karakterler ekonomik olarak sorunsuz bir hayata sahip İstanbul’da yaşayan “aydın” insanlar ve ailelerdir. Kitabın girişinde sonraları önemsizleşen bir olayla karşı karşıya kalıyor okur. İyi bir aileye mensup Selmin’in kimden olduğu belirsiz hamileliğinin ailede yarattığı şok ve gerilim bir yana okuru şaşırtan ensest bir ilişki olasılığı çarpıcı bir giriş sunuyor bize. Sonrasında olayın açığa kavuşması ise karakterleri psikolojik olarak irdelememizle devam ediyor roman.

Romanın geçtiği iki ev ahalisinden ilkindeki karakterler şöyle; kendi hayatının iplerini elinde tutmak isteyen inatçı ve dik başlı Selmin. Eşinin ölümünden sonra bir daha evlenmeyen, kendini kızının hayatına adayan Selmin’in annesi evhamlı Mefharet Hanım. Her şeyi tiye alan küçük dayı Besim ve idealist, entelektüel, hayalindeki Simeranya’sı ile ana karakterden biri olan Samim.

Romandaki diğer ev halkı ise Selmin’in nişanlısı olan çapkın, uçarı ve fevri Ferhat, Ferhat’ın kardeşi ve Selmin’in arkadaşı, Paris aşkıyla yanıp tutuşan, flörtüz, yaşamak istediği hayat için yalanlar söyleyen Meral ve babaları Nail Bey. Bir de uzaklarda olan anneleri cemiyetten dışlanmış Necile Hanım.

Yan karakterlere çok girmeden direkt olarak Samim ve Meral’e odaklanmak istiyorum. Samim Meral’den yaşça oldukça büyük bankada çalışan iyi eğitimli cemiyette sayılan bir adam. Meral ile tesadüfen tanışır ve ilişkileri ilerler ancak Samim Meral’in karakterinde iki Meral görür; birinci Meral onun içindeki iyidir ve cemiyete uygundur, saftır temizdir. İkinci Meral ise Paris hayaliyle yanıp tutuşan, şık kıyafetlerden pahalı mücevherlerden ve eğlencelerden hoşlanan Meraldir. Samim Meral’den birinciyi ikinciye üstün tutmasını hatta ikinciyi öldürmesini ister. Ancak Meral kendi içindeki iki Meral’le olduğu kadar çevresi, ailesi ve arkadaşlarıyla da çatışacaktır.

Romanın erkek karakterlerinin bazılarında görülen çapkınlık ve hovardalık kadın karakterlere gelince aşüftelik olarak yorumlanması, Meral’in de son sayfalarda dile getirdiği şimdilerde bile genel problemimiz olan durumdur. Meral istediği yaşantıyı yaşayabilmek için yalanlar söylerken, kaçamak eğlenceler için beş takla atarken abisinin çapkınlıkları normal karşılanıyor.

Birinci ideal Meral ve ikinci dışlanan Meral’den ikinciyi seven kimse olmuyor, herkes Meral’i birinci Meral olarak istiyor, abisi, babası, Samim ve cemiyet. O da insanlara yalanlar ve ufak aldatmalarla birinci Meral’i veriyor. Ancak Samim oldukça zeki ve dikkatli bir adam, Meral’in tüm yalanlarını anlıyor ve onu sıkıştırıyor. Çoğu zaman ondan kaçan Meral, arada onun zekasına ve kurduğu yakınlığa yenik düşüyor ki bu yazara göre birinci Meral’in ortaya çıktığı anlar. Çünkü ideal bir eş olan Samim ancak birinci Meral gibi bir kızla evlenebilir.

Meral abisi gibi seçimlerinde özgür olsaydı, doğasında olan çapkınlığı Ferhat gibi yaşayabilseydi kuşkusuz romanın sonu farklı olacaktı.

Romanın en kötü kadını ise Feriha; İstanbul’dan kaçmış Paris’te yaşlı bir adamın metresi olan Meral’in yakın arkadaşı Feriha. Cemiyette dışlanmış, selam verenin bile kötü kadın ilan edileceği, aşüfte etiketli Feriha. Meral doğası gereği Feriha’ya yakınlık duyuyor ve onunla Paris’e kaçmak istiyor. Feriha ise Paris’in ışıltısını şatafatını anlata anlata bitiremediği bir sırada ailesini ve İstanbul’u nasıl özlediğini gözyaşlarını tutamayarak ağzından kaçırıyor duygusal bir boşluğunda. Feriha dönmek istese de dönemeyen bir kadın, zaten kısa süreli İstanbul ziyaretlerinde bile dışlanan ve kötü gözle bakılan biri için ömrünün geri kalanını yabancı bir memlekette belki ilk sıralarda heyecanlı ve eğlenceli olan seçimlerinin sonradan duyduğu pişmanlığına çözümsüz devam ettiği hayatına bir yoldaş arayışı ile Meral’i yanına almayı çok istiyor.

Kitapta satır araları oldukça dolu dolu geçiyor. Eğitim sitemi, ülke yönetimi, psikoloji, ahlak ve felsefe gibi konuları genellikle Samim’in olduğu bir ortamda tartışmaya sunuyor yazar diyaloglar halinde. Samim’in hayalini kurduğu Simeranya ülkesinde her şeye bir çözüm var eğitim, sağlık, yönetim ve ilişkiler.

Böyle bir adam yani entelektüel, zeki ve olgun, Meral’i nasıl sever diyeceği geliyor insanın. Meral’in yaşı küçük, meraklı, deneyimsiz ve Samim’e göre daha hayat dolu, heyecanlı. Samim’i Meral’e çeken ne diye düşünürken; Samim’in Meral’in annesi güzeller güzeli Necile Hanım ile yıllarca metreslik ilişkisi olduğunu öğrenince anladım. Meral Necile’nin daha genci idi bir bakıma, yaşını almış Necile’nin hayattaki taze bir yansıması, devamlılığı. Necile ile beraberken dünyaya gelen Meral’in Samim’in kızı olma olasılığı ise ahlak konusunda nutuklar atan Samim’i hiç düşündürmüyor. Meral’in Nail Bey’in kızı olduğundan oldukça emin Samim.

Romanlarında kendi fikirlerini karaktere yüklemeyi seven Peyami Safa’nın Yalnızız’daki kalemi Samim. İnsanı bir bütün olarak ele almayı, bir bilimin diğerinden ayrılmamasını ve bütün bilimlerin iç içe olduğunu vurgulayan Simeranya hayaliyle Samim diyaloglarında birçok konuya değiniyor. Doğu kültürü içerisine doğmuş ancak “aydın” kimliği ile batılı yaşantı sürmeye çalışan ailelerinin karakterleri üzerinden doğu – batı ikilemi ele alınırken bu ikilemden en çok etkilenenin yine kadın olduğunu görüyoruz, 50’lerden şimdiye pek bir şey değişmemiş olmasının verdiği hüsran ile.

Yalnızız kitabının arka yüzünde şöyle yazıyor; “...batılılaşma hareketlerinden sonra ortaya çıkan uyumsuzluğun yarattığı sıkıntılaar, kalabalıklar içinde milyonlarca yalnızın peyda olmasına sebep olmuştur.” Bence bu durum batılılaşma hareketleriyle alakasız yüzyıllardır devam eden insanın yani düşünen ve yorumlayan insanın en büyük çaresiz derdi. Elbette ki ülkemizde batılılaşma hareketlerinin değişimimize olan etkileri vardır ama insanın yalnızlığında katkısının oldukça az hatta bu konuyu konuşurken bahsedilmesinin manasız olduğunu düşündüğüm kadar az. Meral batılılaşma hareketi içerisinde yaşamayan bir kız olsaydı da yaşadığı yere sığamayacak ve bulunduğu yerden gitmek başka yerler görmek isteyecekti. Meral’in doğası böyle çünkü, o doğuştan uyumsuz ve asi. Benim de okurken bazı bazı kendimi bulduğum tüm Meral’lere selam olsun.

 

“Kendi kendimden nefretimin çevrelediği ve çirkinleştirdiği bir dünyada yalnızım.”

 

Yazan Aylin K.I.

Son Eklenenler

AVARE TANRI
KİTAPLARLA SANAT

AVARE TANRI

  •  626
  •   0
  • 17 Ekim 2023
DUMANKARA
KİTAPLARLA SANAT

DUMANKARA

  •  528
  •   0
  • 06 Ağustos 2023
DUL BAYAN BASQUİAT
KİTAPLARLA SANAT

DUL BAYAN BASQUİAT

  •  1020
  •   0
  • 08 Nisan 2023
SWATCH SANAT 2023
SANATSAL HEDİYELER

SWATCH SANAT 2023

  •  699
  •   0
  • 31 Mart 2023
PTT KİŞİSEL PUL
SANATSAL HEDİYELER

PTT KİŞİSEL PUL

  •  2470
  •   1
  • 30 Mart 2023
HAYAL VE HAKİKAT
KİTAPLARLA SANAT

HAYAL VE HAKİKAT

  •  774
  •   0
  • 02 Ocak 2023
KUSAMA ÇİZGİ ROMAN
KİTAPLARLA SANAT

KUSAMA ÇİZGİ ROMAN

  •  818
  •   0
  • 10 Aralık 2022
SCHİELE YAKICI BEDEN
KİTAPLARLA SANAT

SCHİELE YAKICI BEDEN

  •  799
  •   0
  • 10 Aralık 2022
ALOŞNAME
KİTAPLARLA SANAT

ALOŞNAME

  •  1018
  •   0
  • 03 Eylül 2022
BİYOGRAFİK VAN GOGH
KİTAPLARLA SANAT

BİYOGRAFİK VAN GOGH

  •  1327
  •   0
  • 20 Temmuz 2022
KIYIDA TEK BAŞINA
KİTAPLARLA SANAT

KIYIDA TEK BAŞINA

  •  874
  •   0
  • 18 Temmuz 2022
BETÜL ATLI PLAK KAPAKLARI
SANATLANDINIZ

BETÜL ATLI PLAK KAPAKLARI

  •  1083
  •   0
  • 15 Temmuz 2022

0 Yorum Atıldı

Bu yazı için henüz yorum girilmemiştir

Yorum Yap

BİZİ İNSTAGRAMDA TAKİP EDİN

Instagram